Κωνσταντίνος Σάθας "Ο Ιστορικός της Επανάστασης"

Με αφορμή την προσφορά της της τετράτομης σειράς της ιστορίας της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας από το περιοδικό "Επίκαιρα", μεταγραμμένο σε απλή νεοελληνική γλώσσα θέλησα να κάνω μια αναφορά στον πρωτοπόρο ιστορικό συγγραφέα του βιβλίου Κωνσταντίνο Σάθα που ίσως πολλοί δεν γνωρίζουν.

Ο Κωνσταντίνος Σάθας (Αθήνα, 1842 – Παρίσι, 1914) ήταν από τους επιφανέστερους Έλληνες ιστορικούς της νεότερης Ελλάδας καθώς και από τους πρωτοπόρους των νεοελληνικών ερευνών.
Γεννήθηκε στην Αθήνα αλλά καταγόταν από Γαλαξειδιώτικη οικογένεια αγωνιστών και γραμματοδιδασκάλων. Το 1860 τέλειωσε το γυμνάσιο Λαμίας και δύο χρόνια αργότερα εγγράφηκε στην Ιατρική σχολή Αθηνών. Γρήγορα όμως παράτησε τις σπουδές του για να ασχοληθεί με την ιστορία. Αφορμή στάθηκε η τυχαία ανεύρεση του «Χρονικού του Γαλαξειδίου», το οποίο ανακάλυψε σε μια κρύπτη στα ερείπια της μονής Σωτήρος. Ένα χρόνο αργότερα, το 1865, και ύστερα από σχολαστική επιμέλεια εξέδωσε το «Χρονικό του Γαλαξειδίου». Σημαντικοί υποστηρικτές του έργου του ήταν ο Παύλος Λάμπρος, μεσαιωνολόγος και πατέρας του επίσης ιστορικού Σπυρίδωνα Λάμπρου, ο Κωνσταντίνος Λομβέρδος και ο Γεώργιος Αλ. Μαυροκορδάτος. Οι δύο τελευταίοι μάλιστα χρηματοδότησαν τις έρευνες του στα αρχεία της Κωνσταντινούπολης, της Βενετίας, της Φλωρεντίας κ.α. Μέχρι το 1895 καταφέρνει να εκδώσει πολυάριθμες μελέτες αλλά σταματάει ξαφνικά λόγω οικονομικών προβλημάτων. Το 1900 εγκαθίσταται στο Παρίσι, όπου και απεβίωσε το 1914, τυφλός και πάμφτωχος.

Το έργο είναι πολύ ενδιαφέρον, αξιόπιστο και καλογραμμένο. Χαρακτηριστικά αναφέρει ο Κωνσταντίνος Τσάτσος ο οποίος προλογίζει το βιβλίο σε παλαιότερη έκδοση "...Ησχολήθη εκ των πρώτων με την σκοτεινήν αυτή περίοδον της ιστορίας του Έθνους και έφερε πρώτος εις φως ανεκτιμήτου αξίας κείμενα και σημαντικά γεγονότα".

Φυσικά ακολούθησαν αρτιώτερες και συστηματικότερες εκδόσεις. Μη ξεχνάμε το μνημειώδες έργο του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου (1815-1891) που το 1860 ξεκίνησε η έκδοση της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους»,έργου που τον καθιέρωσε στον επιστημονικό χώρο. Το συγκεκριμένο έργο ήταν χωρισμένο σε 3 τόμους των 15 βιβλίων και η έκδοσή του τέλειωσε το 1876.

Νομίζω ότι πριν αρχίσει κάποιος να ασχολείται με την εκμάθηση της ιστορίας μας θα πρέπει κατ' αρχήν να διαβάσει αυτά τα έργα πριν προχωρήσει στην ανάγνωση εγχειριδίων ιστορίας "όπως δεν την διδαχθήκαμε".... και ο νοών νοείτω....

Ενδεικτική Βιβλιογραφία
1. Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, «Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ ἔθνους», επιμέλεια Κ.Θ. Δημαρά, Αθήνα 1870
2. Κ.Θ. Δημαράς, «Η ιδεολογική υποδομή του νεοελληνικού κράτους», Ελληνικός Ρωμαντισμός, Ερμής, Αθήνα 1994
3. Κ.Θ. Δημαράς, «Η ανάσχεση του Διαφωτισμού και ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος», Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Ερμής, Αθήνα 19802, σ. 409.
4. Η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών.
5. Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, «Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ ἔθνους», National Georgaphic.